Tani le të shohim librat historikë të Dhiatës së Vjetër --
librat nga Zanafilla deri te Esteri.
Shumica e këtyre librave ndjekin njëri-tjetrin në rend
kronologjik. Sidoqoftë, ka disa përjashtime, ndërsa ne
do t'i shohim më vonë.
Pesë librat e parë quhen TORA ose Pesë librat e
Moisiut.
ZANAFILLA. Bibla fillon me dëshminë e krijimit, një çështje me interes universal.
Vazhdon shpejt me rënien e njeriut, e cila shpjegon plotësisht anën e errët të
jetës. Ligësia e tepruar solli përmbytjen, ku mbijetoi vetëm Noeu dhe familja e tij.
Kulla e Babelit ishte monument i krenarisë dhe rebelimit të njeriut ndaj Perëndisë.
Në Zanafillën, kapitulli 12, Perëndia thirri Abramin të largohej nga Uri, për të
udhëtuar në atë çfarë më vonë u quajt Palestinë dhe të bëhej ati i popullit hebre.
Abrahamit dhe Sarës i lindi Isaku në moshë të thyer. Pastaj linja e njerëzve të
zgjedhur të Perëndisë kaloi deri te Jakobi, një njeri gjithashtu plot besim. Jakobi u
bë babai i 12 bijve, kokat e 12 fiseve të Izraelit. Një nga këta bij, i quajtur Jozef, më
vonë bëhet më kryesori. I dashur nga babai i tij, i urryer nga vëllezërit e tij dhe i
shitur në Egjipt, ai u bë i njohur në qeveri. Kur familja e tij u kërcënua nga uria në
Kanaan, ai i solli ata në Egjipt dhe u siguroi të gjitha nevojat. Zanafilla përfundon
me vdekjen e Jozefit në Egjipt. Ka mbi 100 mënyra, në të cilat Jozefi është një
tablo ose "tipizim" i Zotit Jezus Krisht.
EKSODI. Ndërsa koha kalonte dhe Izraelitët u shumuan në Egjipt, një Faraon i ri
erdhi në fuqi, i cili i skllavëroi ata. Perëndia thirri Moisiun për t'i dorëzuar
ultimatumin Faraonit: "Lëre popullin tim të shkojë!" Por Faraoni nuk e linte. Nëntë
plagë të tmerrshme dështuan për të ndryshuar mendjen e tij, por e dhjeta pati
sukses. Izraelitët e mbajtën Pashkën, një festë fetare, në të cilën gjaku i një
qengji, i spërkatur në derën e një shtëpie, shpëtoi të parëlindurit nga shkatërrimi.
Kjo, në mënyrë dramatike portretizon shpëtimin nëpërmjet besimit në Krishtin,
Qengjin e Perëndisë, gjaku i të cilit u derdh për faljen e mëkateve tona.
Pas Pashkës, Izraelitët u larguan nga Egjipti. Nëpërmjet një mrekullie të
fuqishme, Perëndia u bëri të mundur të kalonin Detin e Kuq, por ushtria Egjiptiane
që i ndiqte u mbyt. Udhëtimi i tyre i çoi ata te Maja frikë-frymëzuese Sinai, ku
Perëndia u dha atyre Dhjetë Urdhëresat. Gjithashtu, në këtë kohë, Perëndia dha
edhe shumë udhëzime në lidhje me një Tabernakull (një tendë e përdorur për
adhurimin e Jehovës), një priftëri dhe një sistem flijimesh. Në fund të Eksodit,
Tabernakulli ngrihet dhe njerëzit janë akoma në kamp në Malin Sinai.
LEVITIKU. Ky është një libër udhëzimesh për priftërinë Levitike, i dhënë Moisiut
ndërsa populli (Izrael) ishte në Malin Sinai. Levitiku thekson nevojën për
shenjtërim në jetën e njerëzve të Perëndisë. Thekson pesë ofrimet kryesore--e
djegur, ushqim, paqe, mëkat dhe shkelje--të cilat të gjitha paraportretizojnë
Personin dhe punën flijuese të Krishtit, i cili vdiq si Zëvendësim për mëkatarët.
Levitiku përmban ligje në lidhje me priftërinjtë, ushqimet, të cilat ishin gjithnjë e
më shumë sipas ligjeve të dietës, pastërtinë personale dhe moralin dhe zbulimin
dhe trajtimin e sëmundjes së lebrës. Së fundi, Levitiku jep udhëzime për ditët e
rëndësishme të shenjta në kalendarin fetar Izraelit: Shabatin, Pashkën, Festën e
Bukës pa maja, Festën e Fruteve të parë, Festën e Javëve ose të Rrëshajës,
Festën e Trumpetave, Ditën e Shlyerjes së mëkateve dhe Festën e Tabernakullit.
Këto festa simbolizojnë ngjarje të rëndësishme nëpunën e Perëndisë me Izraelin,
disa të së kaluarës, disa të së ardhmes. Pashka, për shembull, simbolizon
vdekjen e Krishtit, Festa e Fruteve të para simbolizon ringjalljen e Tij dhe Festa e
Javëve tregon zbritjen e Frymës së Shenjtë në ditën e Rrëshajëve.
NUMRAT. Deri tek Numrat 10:11, populli (hebrenjtë) ishte akoma duke fushuar në
Sinai, duke u përgatitur për marshimin drejt Tokës së Premtuar. Një numërim u
bë në atë kohë dhe, një tjetër në fund të librit -- kështu e mori emrin Numra. Pas
rreth një viti në Sinai, populli e la kampin dhe filloi udhëtimin nëpër shkretëtirë, plot
ankime, rebelim dhe mosbesim. Në Kadesh-Barnea ata dërguan 12 spiunë në
Kanaan. Të gjithë përveç dy prej spiunëve, Jozueu dhe Kalebi, këshilluan se ishte
e pashpresë të hynin në tokën e premtuar (megjithëse premtimi i Perëndisë u
siguronte sukses). Si rezultat, Perëndia solli dy gjykime të tmerrshëm mbi
popullin. Së pari, ata u endën nëpër shkretëtirë për 40 vjet--një vit për çdo ditë që
spiunët ishin në Kanaan. Udha ekzakte e endjeve nuk dihet. Së dyti, të gjithë
ushtarët mbi 20 vjeç që ishin larguar nga Egjipti (përveç Jozueut dhe Kalebit, të
cilët i besuan Perëndisë) vdiqën në shkretëtirë. Madje edhe vetë Moisiu u
përjashtua të hynte në Tokë, sepse ai nuk iu bind Perëndisë në zemërimin e tij.
Kur izraelitët u ankuan kundër Zotit dhe u kafshuan nga gjarpërinj flakërues, ata u
shpëtuan duke shikuar gjarprin prej bronzi, të cilin Moisiu ngriti mbi një shtyllë
(shihni Gjonin 3:14, 15 për interpretim). Pas vitesh të endjeve pa synim, populli
përfundimisht arriti fushat e Moabit, në anën lindore të lumit Jordan, përballë
Jerikos.
LIGJI I PËRTËRIRË. Këto fjalë nënkuptojnë "ligjin e dytë". Për arsye se një brez
tjetër kishte lindur qëkur izraelitët ishin larguar nga Egjipti, ishte e nevojshme që
populli të udhëzohej në Ligjin e Perëndisë para se të hynte në Tokën e Premtuar.
Kështu në Ligjin e Përtërirë, ne gjejmë Moisiun duke i kujtuar popullit se ata do ta
shijonin bekimin e Perëndisë në tokën e premtuar vetëm, nëse do të ishin të
bindur ndaj Fjalës së Perëndisë. Ai ua kujtoi historinë e kaluar me qëllim që të
nxirrnin mësime nga ajo. Ai rishikoi ligjin, veçanërisht duke i paralajmëruar njerëzit
kundër tradhtisë bashkëshortore dhe martesave të përziera. Ai dha ligje shtesë
për sa i përket jetës në Kanaan dhe paratregoi rezultatet e bindjes dhe
mosbindjes së tyre. Në fund të librit, Moisiu vdiq dhe drejtimi u pasua nga Jozueu.
Të gjitha ngjarjet në Ligjin e Përtërirë zënë vend në fushat e Moabit, ku populli po
kamponte në fund të librit të Numrave.
JOZUEU. Izraelitët tani ishin gati për pushtimin e Kanaanit. Jozueu u dha atyre
urdhërat e marshimit, pastaj dërgoi spiunë në Jeriko, të cilët gjetën ndihmë nga
prostituta Rahab. Strategjia bazë ishte të ndanin dhe të pushtonin. Së pari, u
organizua fushata qendrore, në të cilën ushtria kaloi lumin Jordan, robëroi Jerikon
dhe pastaj (pas dështimit fillestar) pushtoi Ain. Fushata jugore vazhdoi më pas.
Jozueu dhe trupat e tij mposhtën një ligë prej pesë mbretërish në Gibeon. Së
fundi, organizuan ofensivën në veri duke arritur ujërat e Meromit.
Pastaj vendi u nda midis fiseve, me 9,5 fise në perëndim të lumit Jordan dhe 2,5
fise (Reuben, Gad dhe gjysma e fisit të Manasit) në lindje të lumit Jordan. Gjashtë
qytete u ngritën për strehimin e të aksidentuarve në luftë dhe 42 qytete u ndërtuan
për Levitët.
Mesazhi i lamtumirës i Jozueut tregon për shqetësimin e tij që populli të mos binte
në idhujtari. Ashtu siç Jozueu i sfidoi ata me fjalët: "Zgjidhni sot kujt doni t'i
shërbeni" (Joz 24:15), ashtu jemi të sfiduar edhe ne për të zgjedhur Krishtin ose
botën, shpëtimin ose mëkatin, qiellin ose ferrin.
GJYQTARËT. Pas vdekjes së Jozueut, Izraeli hyri në një periudhë kur, pa qeverisje
të fortë qendrore, njerëzit bënë çfarëdo që ata dëshiruan. Si ndëshkim, Perëndia i
dorëzoi ata në duart e shtypësve paganë. Kur izraelitët i bënë thirrje Zotit, Ai ngriti
udhëheqës ushtarakë (këtu të quajtur gjyqtarë) për t'i shpëtuar ata dhe për të
shërbyer në një periudhë paqjeje. Kjo strukturë në formë rrethi mund të
përshkruhet si mëkat, skllavëri, përgjërim dhe shpëtim, ose si rebelim, shpagim,
pendim dhe pushim. Gjyqtarët më të mirënjohur ishin Othniel, Ehud, Shamgari,
Deborahu, Gideoni, Jefthahu dhe Samsoni. Pesë kapitujt e fundit të Gjyqtarëve
japin shembuj të gjendjes së ulët fetare, morale dhe politike, që mbizotëroi në
këtë periudhë.
RUTHI. Gjatë kohës së Gjyqtarëve, një familje hebre nga Betlehemi shkoi në një
vend johebre të Moabit për t'i shpëtuar një zije buke. Të dy bijtë u martuan me vajza
të Moabit, njëra nga të cilat ishte Ruthi. Pastaj tragjedia ngjau. Babai hebre dhe të
dy bijtë e tij vdiqën. Ruthi vendosi të shkonte në Betlehem me të vjehrrën e saj,
Naomin. Atje Boazi, një i afërm i bashkëshortit të mëparshëm të Ruthit, u martua
me të, kështu duke ruajtur emrin e familjes dhe duke mbajtur pasurinë në familje.
Biri i tyre, Obedi, u bë gjyshi i Davidit dhe kështu një paraardhës i Krishtit. Boazi
simbolizon Zotin Jezus Krisht si I vetmi që u siguron shpengim dhe pushim atyre
që i besojnë veten Atij.
LIBRI I PARË I SAMUELIT. Tre personazhet kryesore në këtë libër janë Samueli,
Sauli dhe Davidi. Profeti Samuel erdhi në fuqi në kohën kur priftëria kishte
dështuar dhe populli ishte në kërkim të një mbreti, si kombet e tjerë. Kjo kërkesë
përfaqësoi një hedhje poshtë të sundimit të Perëndisë mbi ta. Mbreti i parë ishte
Sauli, i cili u duk premtues në fillim, por përfundimisht nuk iu bind Zotit herë pas
here. Ai ishte marrëzisht xheloz ndaj Davidit, i cili ishte bërë shumë i njohur pas
mposhtjes së Goliathit. Davidi ishte vendosur mbret fshehtazi për të zëvendësuar
Saulin, por u pengua për të marrë fronin nga përpjekjet papushim të Saulit në
jetën e tij. Së fundi, Sauli dështoi në betejë dhe kreu vetëvrasje.
LIBRI I DYTË I SAMUELIT. Për më shumë se shtatë vjet Davidi sundoi vetëm në
pjesën jugore të mbretërisë, e njohur si Judea. Pastaj ai u vendos si mbret mbi të
12 fiset. Suksese të sundimit të Davidit ishin fitoret e shkëlqyeshme ushtarake,
themelimi i Jeruzalemit si kryeqyteti politik dhe fetar i Izraelit dhe përgatitjet për
ndërtimin e Tempullit. Perëndia i premtoi atij një fron përgjithmonë dhe pasardhës
për t'u ulur në atë fron, një premtim që është përmbushur plotësisht në Jezusin,
Mesian. Mëkati i Davidit me Bathshebën vuri në lëvizje një seri fatkeqësish, e cila
përfshiu vdekjen e tre bijve dhe arriti kulmin në birin e tij Absalomin, i cili e çoi
Davidin në mërgim të përkohshëm. Pasi Absalomi u ther, Davidi me krenari
numëroi njerëzit, duke provokuar një murtajë hyjnore të dërguar që vrau 70,000
veta.
LIBRI I PARË DHE I DYTË I MBRETËRVE. Pasi Salomoni pasoi babanë e tij,
Davidin, si mbret, ai u pushtua nga një program ambicioz ndërtimi, projekti më i
famshëm ekzistues, Tempulli. Por Salomoni nuk iu bind Zotit duke u martuar me
gra pagane, të cilat e udhëhoqën atë në tradhëti bashkëshortore dhe duke
grumbulluar një numër të madh kuajsh për forcë ushtarake, sesa në besimin në
Zotin. Megjithëse sundimi i tij ishte sundim paqjeje dhe lulëzimi, ai rezultoi në
taksa shtypëse mbi popullin. Kështu, kur Salomoni vdiq dhe biri i tij Rehobami e
pasoi, populli kërkoi lehtësim nga taksat. Duke hedhur poshtë këshillën e
këshilltarëve të babait të tij, Rehobami u vuri veshin këshilltarëve të tij të rinj duke
kërcënuar akoma më shumë. Kjo çoi në një ndarje në mbretëri, me Jerobamin
duke udhëhequr 10 fiset në veri, të njohur si Izraeli ose Eframi. Rehobami mbeti
me mbretërinë e jugut, e njohur si Judea dhe e përbërë nga Judea, Benjamini dhe
shumica e Levitëve.
Pastaj pati një vazhdimësi mbretërish në secilën mbretëri. Izraeli kishte 19
mbretër, të gjithë të këqinj dhe 9 dinasti ose familje. Izraeli vazhdoi deri në vitin
721 para Krishtit, kur u robërua nga Asirianët. Judea kishte 20 mbretër, të gjithë të
së njëjtës dinasti ose linje gjaku. Mbretërit e mirë të Judesë ishin Asa, Jehosafati,
Jeohashi, Azaria, Jothami, Hezekaia dhe Josia. Judea u robërua nga babilonasit
në vitin 586 para Krishtit.
Shërbimi i profetit Elia është i njohur në një të tretën e fundit të 1 Mbretërit dhe
pastaj profeti Eliseu bëhet i njohur në një të tretën e parë të 2 Mbretërit.
LIBRI I PARË DHE I DYTË I KRONIKAVE. Libri i Parë i Kronikave përmbledh
gjerësisht të njëjtën kohë të 1 dhe 2 Samuelit dhe 2 Kronikave ka të bëjë mjaft me
të njëjtën periudhë kohore si në 1 dhe 2 Mbretërit. Por ka disa ndryshime të
rëndësishme. Ndërsa libri i Samuelit dhe Mbretërve janë të dhëna historike, 1 dhe
2 Kronikave janë më tepër një interpretim frymëror. Për shembull, librat e
Kronikave theksojnë më shumë Davidin sesa Saulin, Judenë më shumë sesa
Izraelin, mbretërit e mirë sesa të këqinjtë, rregullin priftëror sesa atë politik.
Gjenden dy ndryshime tjera që duhen përmendur. 1 Kronikave fillon me nëntë
kapituj të gjeneologjive, që nuk gjenden në Samuelin dhe 2 Kronikave përfundon
me dekretin e Kirit, që nuk gjendet në 2 Mbretërve. Ky dekret i lejonte hebrenjtë të
ktheheshin në tokën e tyre që të rindërtonin Tempullin.
Pike
Respekt
Join date
Age
Humor
Titulli: Përmbajtja e Dhiatës së Vjetër